Асірацела Чарнёва. Напярэдадні Вадохрышча развітаўся з гэтым светам апошні старажыл вёскі – Уладзімір Мікітавіч Раманюк. Праз два дні пасля таго, як споўнілася яму 92. Працоўны стаж амаль паўвека (з іх 20 год трактарыстам). Амаль заўжды побач быў родны брат – Міхаіл Мікітавіч, за спінай якога было 53 гады шчырай працы у “Савецкай Беларусіі”.
І жылі браты ў Чарнёве побач – новыя хаты збудаваны ім бацькам з разлікам не на адно пакаленне. Добра знаў будаўнічую справу: не адзін дом збудаваў у навакольных вёсках, пазней будаўнічую брыгаду калгаса ўзначальваў.
– Наша жыццё заўжды было звязана з Чарнёвым, часта наведвалі бацьку, – расказвае сын Уладзіміра Раманюка – Аляксандр, які жыве і працуе ў Высокім. – Ён не згаджаўся пакінуць родную вёску, перабрацца да каго-небудзь з дзяцей. Хацеў свой апошні дзень сустрэць тут. З братам Міхаілам яны заўжды жылі дружна, ды яшчэ і ў суседстве. Разам нібы адна вялікая сям’я, і дзяцінства наша тут незабыўнае. Дзякуючы нашым бацькам. А затым і ўнукаў памагалі паставіць на ногі…
Яны былі знатнымі працаўнікамі. Рукамі такіх людзей аднаўлялася народная гаспадарка пасля Вялікай Айчыннай, на іх энтузіязме ўзнімаліся калгасы. Дзядзька Міша, якому пашчасціла сувязістам дайсці да Берліна і вярнуцца з вайны жывым, пачынаў з працы ў паляводстве, калі ў Чарнёве і Забалацці быў створаны калгас “Камунар”. У 1957-м ён быў далучаны да такога ж суседняга калгаса “Савецкая Беларусія”.
Міхаіл Раманюк
Так пачынаўся летапіс знакамітай пазней гаспадаркі, у якой Міхаіл Раманюк загадваў піларамай, а пазней Уладзімір Бядуля даверыў яму брыгаду з дзвюх вёсак – тых жа Чарнёва і Забалацця. Больш за два дзесяцігоддзі ўзначальваў яе, парадак трымаў як трэба. На жаль, з гэтым пакаленнем адыходзіць цэлая эпоха людзей, якія ўмелі так аддана працаваць.
Сёння няпроста паверыць, што ў 60-я гады ў Забалацці, што ў ста метрах ад Чарнёва, быў магазін, а ў Чарнёве – ферма, адмысловая лазня, пачатковая школа.
– Чатыры гады я вучылася ў нашай школе, – прыгадвае Ніна Уладзіміраўна. – У адным пакоі займаліся вучні чатырох класаў, і было нас каля пятнаццаці школьнікаў – з Чарнёва, Баршчэва, Забалацця. А нашым настаўнікам быў карачаевец Магаметаў Баталбій Анаевіч, які пасля вайны ўзяў шлюб з дзяўчынай з Даўбнёва. Нашы бацькі яго паважалі , а мы, дзеці, аддана любілі яго, бо быў ён выдатным настаўнікам.
У той час у нашай вёсцы было дамоў пятнаццаць. Побач вяліся торфараспрацоўкі, для вывазу торфу была пракладзена і вузкакалейка. Мяркую, што блізкае тарфяное балота дало і назву нашай вёсцы. Тут сяляне самастойна, для сябе, капалі торф спецыяльнымі рыдлёўкамі. Дзеці-падлеткі дапамагалі выносіць кавалкі торфу для прасушкі на сонцы, каб зімой спаліць іх у печы. Працавалі заўжды многа, летам уставалі раным-рана, на золаку, каб да калгаснай работы паспець управіцца са сваёй гаспадаркай. Па-другому жыць не ўмелі.
Побач з сядзібамі Раманюкоў у сярэдзіне 80-х з’явілася незвычайнае збудаванне з дошак са шчылінамі на даху і ў сценах. Туды была завезена лясная глеба. Гэта няўрымслівы Бядуля загарэўся ідэяй стварыць першы ў Беларусі калгасны жэньшэнарый з імітацыяй таёжных умоў для ценелюбівай расліны. І “дом” для жэньшэню быў збудаваны ў Чарнёве. Пэўна, з разлікам на дбайнасць і адказнасць Раманюкоў.
Дачка Міхаіла Мікітавіча – Ларыса Міхайлаўна – ахвотна згадвае той час:
– Тая задумка старшыні калгаса пачыналася з некалькіх зярнят насення жэньшэню. Іх прывезлі з навукова-доследнага інстытута, і навуковы супрацоўнік з Мінска тлумачыў нам правілы вырошчвання гэтай расліны. Мы, дзеці-старшакласнікі, дапамагалі дарослым у тым крапатлівым доглядзе – разам палолі, палівалі, збіралі насенне, захоўвалі яго ў пяску, каб яно не высыхала, а потым сеялі. Было цікава – мы ж былі вясковымі рамантыкамі. Зберагалі кожнае каліва. А праз гадоў пяць сабралі першы ўраджай кораню жэньшэню. Сушыць яго трэба было на спецыяльным абсталяванні – для гэтага жэньшэнь везлі ў Мінск, а затым – назад. Для сваіх калгаснікаў нядорага прадавалі гэты корань, каб рыхтавалі лекавыя настоі і настойкі. Быццам бы ўсё атрымалася, нават пашырыць плошчу пад экзатычную для нас расліну ў калгасе збіраліся. Аднак з рэалізацыяй кораню ўзніклі праблемы. І праз гадоў восем цікавасць да яго вырошчвання пачала знікаць. Сёння аб тым жэньшэнарыі нагадваюць хіба што рэшткі збудавання.
* * *
Цяпер ад позняга Чарнёва, якое ёсць на картах 1895 года і да якога сёння вядзе ўезджаная гравейка, засталіся толькі тры хаты, акружаныя полем.Дзе-якія з дамоў былі разабраны і перавезены ў іншае месца, некалькі спарахнелых знесены. Адзіны жыхар – 35-гадовы Канстанцін Буян, для якога Раманюкі з дзяцінства былі, як родныя,– мае намер аднавіць бацькоўскую сядзібу. А дзве хаты, якія некалі збудаваў для сваіх сыноў адмысловы майстар Мікіта Раманюк, напэўна застануцца месцам прыцягнення для тых, хто захоча вярнуць у вёсцы свой душэўны спакой.
Галіна НОВІК.
Фота Галіны КАЧАНОЎСКАЙ і з сямейнага альбома Раманюкоў.
Раснянскі сельсавет.
У дзень 90-годдзя Уладзіміра Раманюка.
Побач — дзеці: Аляксандр, Ніна і Валерый.