Акно, намаляванае на сцяне

Ён быў мастаком з тонкай душэўнай арганізацыяй. І аднойчы яго вельмі моцна пакрыўдзілі. Дакладней, пакрыўдзілі не яго, а яго творчасць. Ён мог вытрымаць усё, дараваць усё, акрамя грэбавання самым святым, што было ў яго жыцці, – яго карцінамі. Ён сцярпеў бы любыя папрокі ў свой адрас, любыя злыя словы, звернутыя да сябе, але тое, што гаварылі пра яго карціны, злое, жудаснае, несправядлівае, – гэта было горш за ўсё. І ён не мог такога дараваць.

Ён сышоў. Мастак зачыніўся ў маленькім пакойчыку без дзвярэй і акон. Увесь свет яго звузіўся да гэтага куба. Роўныя сцены, столь, падлога… Ды яшчэ скрыня з фарбамі, пэндзлямі і палітрай. Быў таксама мальберт. Мальберт на дзвюх нагах, які здаваўся яму жывым. Часам мастак размаўляў з ім.

Ён маляваў. Маляваў увесь час. Здаралася, падхопліваўся ноччу, выцягваў з кута сваю скрыню – і ў ім прачыналася вялізная, нечалавечая сіла, якой ён раней ніколі ў сабе не ведаў. У такія моманты ён разумеў, што жыццё дадзена яму недарма, што ўсё ў гэтым свеце недарма. І яму рабілася лягчэй.

Начамі, калі натхненне сыходзіла адпачываць, ён слухаў галасы за сценамі. У яго былі чатыры сцяны. За адной пастаянна чуліся сваркі і лаянка, за другой – смех і весялосць, за трэцяй увесь час гучала музыка, а за чацвёртай нехта чытаў уголас белыя вершы. Цудоўныя белыя вершы… Ён не ведаў ні іх аўтара, ні таго, хто чытаў іх. Ён проста ведаў, што гэта – цудоўныя белыя вершы. Ён прыкладаў вуха да сцяны і слухаў.

А потым зноў прыходзіў дзень. І зноў былі карціны. Ён ставіў іх радком ля сцяны, адной, потым другой, потым трэцяй і потым чацвёртай. А праз некаторы час другі рад карцін закрыў першы. І яму ўпершыню ў жыцці стала страшна. Страшна, што тое, мінулае, згублена.

І тады ён зразумеў, што павінен паказаць свае карціны свету, што ён павінен паспрабаваць яшчэ раз. Ніхто не абяцаў яму, што ўсё складзецца як мага лепш, ніхто не гаварыў, што ён пераможа ў гэтай бітве. З меркаваннем грамадства, памылкамі натоўпу.

Але ён павінен быў, павінен быў адчыніць, дакладней, прасекчы, як Пётр Вялікі калісьці, акно ў тое жыццё, з якога сышоў. Але свет такі вялізны і страшны! І таму ён вырашыў прасекчы акно хаця б у чыёсьці жыццё, жыццё аднаго чалавека.

Ён доўга вагаўся, выбіраючы паміж трэцяй і чацвёртай сцяной. Паміж музыкай і паэзіяй. І выбраў паэзію, бо ў той вечар, прыціснуўшыся вухам да сцяны, ён пачуў радкі аб сабе самім.

Я ушел.

Это был единственный способ остаться –

хотя бы в памяти.

Я, переживший не одну пустыню, отчетливо видел,

как на зеленой листве уже появляются

первые желтые пятна…

Я ушел – и в моем окаменевшем сердце

остановились часы.

Однажды вечером я оказался в глухом переулке.

И именно в этот момент из растворенного окна

заиграла волшебная музыка – старое грустное танго.

Что-то острое защемило внутри.

… С этого дня мой корабль прочно осел на рифы.

А потом наступила весна.

И однажды утром я проснулся

от звона капели и пения маленьких птиц.

Я услышал – сначала совсем еще робкое,

но растущее с каждым мгновением тиканье –

это в моем оттаявшем сердце снова пошли часы.

І ён вырашыў, што будзе маляваць акно на гэтай сцяне, на чацвёртай. І ён маляваў яго. Вельмі доўга. Па чырвонай цэгле. Спярша з’явілася рама з цёмнага дрэва (менавіта такія вокны былі ў доме яго бацькоў, даўно-даўно, нібыта ў мінулым жыцці). Пасля ён намаляваў шкло. Здавался б, як можна намаляваць шкло? Тое, што нябачнае? Але ён змог. Адна створка акна была адчынена, і ў яе ён убачыў вялізны свет, цудоўны і непаўторны, дзівосны свет.

Ён намаляваў за сваім акном лета, а потым яму здалося, што гэта няправільна, што лета – проста крок да восені, якую ён так не любіў. І мастак пераўтварыў лета ў вясну.

За яго акном цвілі яблыні пяшчотнай ружовай квеценню, неба налівалася блакітам, зелянела трава. Ствалы дрэў нагадвалі разныя ножкі сталоў з антыкварнага магазіна, куды ён любіў заходзіць, калі яшчэ быў свабодным. Ці наадварот, магчыма, ён быў свабодным… цяпер?

Ён намаляваў сваё акно. Гэта было вялікім дасягненнем. Гэта акно адчыніла перад ім жыццё, паказала, што ёсць сэнс.

І аднойчы ноччу ён упершыню заснуў спакойным, а калі прачнуўся раніцай, адчуў на шчацэ дыханне веснавога ветру. І гэта было так нерэальна, так казачна, што ён яшчэ мацней заплюшчыў вочы, каб мара не знікла.

А потым ён раптоўна зразумеў, што адчуванні сапраўдныя! Ён устаў, навобмацак дайшоў да намаляванага акна, працягнуў руку і раптам не адчуў сцяны. Не адчуў чырвонай цэглы. Чырвоная цэгла навобмацак зусім не такая, як шэрая ці карычневая. Ён ухапіўся дрыжачымі пальцамі за пругкую галінку, сарваў некалькі ружовых кветачак, паднёс да твару, і пах сапраўднага яблыневага квету прымусіў яго расплюшчыць вочы. Свет быў адчынены. Ён гэта ведаў. Ён ведаў цяпер, што варта толькі зрабіць крок… Але… у яго было акно… а не дзверы.

– Калі-небудзь я абавязкова намалюю дзверы, – падумаў ён. – Магчыма, заўтра. Я намалюю іх на той сцяне, за якой гучыць музыка – “Вясна” Вівальдзі. Я абавязкова намалюю яе і, магчыма, выйду са свайго пакоя…

Калонка Настассі Нарэйка «Наросхрыст»

mirra.mz@tut.by